Με τον όρο «σιγματισμός» αναφερόμαστε στη λανθασμένη προφορά των συριστικών συμφώνων /σ/ και /ζ/, /ξ/ (σχηματίζεται από το κ+σ) και /ψ/ (σχηματίζεται από το π+σ),  των δίψηφων /τς/ και /τζ/, καθώς και των συμπλεγμάτων /σκ/, /σπ/, /στ/, /σχ/, /σφ/, /ζβ/, /ζγ/, /ζμ/, /ζν/.  Οι σιγματισμοί χωρίζονται σε διάφορες κατηγορίες και οφείλονται σε πολλές και διαφορετικές αιτίες.

Κυριότερες κατηγορίες και χαρακτηριστικά των σιγματισμών.

1. Ο διαδοντικός σιγματισμός – «Το θπίτι μου είναι μεγάλο». Η κορυφή της γλώσσας γλιστρά ενδιάμεσα των οδοντοστοιχιών και αντί για /σ/το παιδί προφέρει /θ/. Αυτό συμβαίνει για τους πιο κάτω λόγους:

– Όταν η άνω και κάτω οδοντοστοιχίες δεν εφάπτονται και οι κοπτήρες δεν κλείνουν καλά (οργανικός σιγματισμός) σχηματίζεται ένα άνοιγμα (openbite) από το οποίο η γλώσσα δεν βρίσκει αντίσταση και γλιστρά προς τα έξω.

-Δυναμικά στερεότυπα. Υπάρχει μια συνήθεια, λόγω λανθασμένου προτύπου του περιβάλλοντος.

-Προβλήματα στα δόντια. Έλλειψη δοντιών, κυρίως των κάτω κοπτήρων.

-Ανωμαλίες σαγονιών (προγναθισμός).

2. Ο σιγματισμός του ουρανίσκου – «Το παιδί είναι /sh/το /sh/χολείο»

Σε αυτή την  περίπτωση η θέση που παίρνει η γλώσσα για την παραγωγή του /σ/ είναι λανθασμένη. Η κορυφή της γλώσσας τραβιέται προς τα πίσω και υψώνεται προς τον ουρανίσκο και αντί για /σ/ το παιδί προφέρει το γερμανικό /sch/ ή το γαλλικό /ch/. Και σε αυτή την περίπτωση τα αίτια εντοπίζονται σε λανθασμένες συνήθειες ή σε δυσκολίες του αρθρωτικού συστήματος.

3. Ο οδοντοχειλικός σιγματισμός – «Το φταφύλι είναι φρούτο»

Ο οδοντοχειλικός σιγματισμός οφείλεται κυρίως όταν τα κάτω χείλη ενώνονται με τους πάνω κοπτήρες. Σε αυτή την περίπτωση το παιδί αντικαθιστά το /σ/ με το /φ/. Αυτό το είδος σιγματισμού είναι συνηθέστερος σε περιπτώσεις προγναθισμού.

4. Ο συριστικός σιγματισμός οφείλεται κυρίως στο βαθύ αυλάκι που σχηματίζεται κατά μήκος της γλώσσας. Ο αέρας που βγαίνει από το στόμα κατά την παραγωγή του /σ/, σχηματίζει υπερβολικά συγκεντρωμένο ρεύμα και το /σ/ συνοδεύεται από ένα συνεχόμενο σφύριγμα.

5. Ο πλάγιος σιγματισμός

Ο πλάγιος σιγματισμός μπορεί να είναι αμφίπλευρος ανάλογα με την πλευρά που εξέρχεται ο αέρας από το στόμα ( δεξιά ή αριστερά). Σε σύγκριση με τα υπόλοιπα είδη σιγματισμού θεωρείται ο πιο δύσκολος και η θεραπεία του  μεγαλύτερη συγκριτικά με των υπολοίπων.

6. Ο ρινικός σιγματισμός

Σε αυτήν την περίπτωση το μαλακό μέρος του ουρανίσκου πέφτει προς τα κάτω και αυτό έχει σαν συνέπεια η στοματική και ρινική κοιλότητα να επικοινωνούν συνεχώς. Ο αέρας κατά την διάρκεια της εκπνοής περνάει από την μύτη, έτσι το άκουσμα του /σ/ μοιάζει σαν ροχαλητό.

Για το κάθε είδος σιγματισμού υπάρχει διαφορετική προσέγγιση και θεραπεία!

Το να διορθωθούν τα συριστικά /σ/ και /ζ/, είναι αρκετά εύκολο και δεν απαιτείται αρκετός χρόνος, εκτός του πλάγιου σιγματισμού. Το δύσκολο είναι στο να το συνηθίσει και να το αυτοματοποιήσει το παιδί. Στην ελεύθερη ομιλία το παιδί θα εξακολουθεί να βγάζει την γλώσσα προς τα έξω και αυτό δικαιολογείται αφού τα παλαιά δυναμικά κινητικά στερεότυπα εξακολουθούν και αντιστέκονται στη δημιουργία των καινούργιων αφού ακόμα δεν υπάρχει ο απαιτούμενος έλεγχος στις κινήσεις της γλώσσας. Χρειάζεται συνεχής εξάσκηση, σε καθημερινή βάση, ώστε να επιτευχθεί η αυτοματοποίησή του!

Η λογοθεραπεύτρια,

Αυγή Βεργάδη

μέλος του Συλλόγου Επιστημόνων Λογοθεραπευτών Ελλάδος (Σ.Ε.Λ.Λ.Ε)